Η Ελλάδα στον 7ο ουρανό της Εκπαιδευτικής Ρομποτικής διεθνώς: Τρία ασημένια μετάλλια, ένα χάλκινο, μία τέταρτη, μία έβδομη και μία ένατη θέση ο συνολικός απολογισμός της χώρας μας στην Ολυμπιάδα εκπαιδευτικής ρομποτικής του 2019 που φιλοξένησε η Ουγγαρία.
Νιώθουμε υπερήφανοι για τους μαθητές, για τους εκπαιδευτικούς-προπονητές τους και για τους γονείς που υποστηρίζουν με πάθος τις δραστηριότητες των παιδιών τους.
Την ίδια στιγμή όμως προβληματιζόμαστε έντονα σχετικά με τα αποτελέσματα της εκπαιδευτικής έρευνας του ΟΟΣΑ, μέσω του διεθνούς προγράμματος PISA, στην οποία καταδεινύεται ότι οι Έλληνες μαθητές δεν τα πηγαίνουν καθόλου καλά. Αναφορικά η διαΝΕΟσις επισημαίνει ότι το ποσοστό των πολύ καλών μαθητών στη χώρα μας είναι πάρα πολύ χαμηλό -μόλις το 2,1% του συνόλου στις φυσικές επιστήμες, για παράδειγμα. Το αντίστοιχο ποσοστό για τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ είναι 7,7%, για την Εσθονία είναι 13,5%, ενώστην περίπτωση της Σιγκαπούρης φτάνει το ιλιγγιώδες 24%.
Πώς είναι δυνατόν η χώρα μας να παρουσιάζει δύο εικόνες; Μία η οποία αξιολογείται και άλλη μία, την οποία κανένα από τα εν λόγω συστήματα αξιολόγησης δεν λαμβάνει υπόψη του! Ας λάβουμε υπόψη κάποιες συγκεκριμένες παραδοχές, τις οποίες αντλούμε από το World Economic Forum:
Σε παγκόσμιο επίπεδο οι πρώτες δέκα θέσεις εργασίας (επαγγέλματα) σε ζήτηση το 2010, δεν υπήρχαν το 2004.
- To 65% των μαθητών που φοιτούν σήμερα στα σχολεία θα καταλήξει να κάνει εργασίες που δεν έχουν εφευρεθεί ακόμη.
- Οι μαθητές πρέπει να προετοιμαστούν για θέσεις εργασίας που δεν έχουν δημιουργηθεί, για τεχνολογίες που δεν έχουν επινοηθεί, για την επίλυση προβλημάτων που δεν έχουν προβλεφθεί.
- Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι ότι σκοπός του εκπαιδευτικού μας συστήματος θα πρέπει να είναι οι μαθητές μα αποκτήσουν δεξιότητες και να οικοδομήσουν αυτοπεποίθηση μέσω της γνώσης!
Ας δούμε διεξοδικά την πορεία της εκπαιδευτικής ρομποτικής στην Ελλάδα, την οποία έχει οικοδομήσει ο εκπαιδευτικός οργανισμός WRO Hellas:
2004:Η World Robot Olympiad στοχεύει να συγκεντρώνει κάθε χρόνο νέους ανθρώπους από όλο τον κόσμο, με σκοπό να αναπτύξουν τις ικανότητές τους στη δημιουργικότητα και στην επίλυση προβλημάτων. Αυτό γίνεται διοργανώνοντας ανταγωνιστικούς διαγωνισμούς εκπαιδευτικής ρομποτικής, τους οποίους κάθε χρόνο φιλοξενεί διαφορετική χώρα. Η πρώτη χώρα που διοργάνωσε Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής WRO ήταν η Κίνα το 2004. Η χώρα μας συμμετείχε για πρώτη φορά στην Ολυμπιάδα το 2009.
2008: Ιδρύεται στην Ελλάδα ο Οργανισμός Εκπαιδευτικής Ρομποτικής και Επιστήμης (WRO Hellas). Σκοπός του οργανισμού είναι να αποτελέσει το όχημα σύνδεσης της εκπαιδευτικής κοινότητας της χώρας μας με την Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής WRO. Λειτουργώντας ως επίσημος Εθνικός Διοργανωτής για την Ελλάδα, τη σχολική χρονιά 2008-2009 διοργανώνει τον πρώτο Πανελλήνιο Προκριματικό Διαγωνισμό της Ολυμπιάδας Εκπαιδευτικής Ρομποτικής, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων.
Τον Νοέμβριο του 2009 η χώρα μας λαμβάνει για πρώτη φορά μέρος στην Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής WRO που φιλοξενεί το πολυτεχνείο Ποχάνγκ στη Νότιο Κορέα. Με όχημα τους διαγωνισμούς κάνουμε το πρώτο βήμα προς την εισαγωγή της μεθοδολογίας STEM (Science-Technology-Engineering-Mathematics) στην εκπαίδευση, συστήνοντας στην ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα τον πυρήνα του STEM, την εκπαιδευτική ρομποτική.
Η δωδεκαετής, έως σήμερα, πορεία μας κατέδειξε τα εξής γεγονότα:
Το σημερινό σχολείο με τη δομή του αναλυτικού προγράμματος σπουδών αδυνατεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που περιγράφουμε. Οι λόγοι είναι αφενός η σύντομη λειτουργία του, από 08:30 έως και 13:30, όπως επίσης και η διάρκεια της κάθε διδακτικής ώρας -μόλις 40 λεπτά.
Διεθνείς μελέτες έχουν καταδείξει ότι πλέον της λειτουργικότητας, σημαντικοί παράγοντες είναι το άγχος των εκπαιδευτικών και η έλλειψη εμπιστοσύνης, εμποδίζοντας τη μάθηση μεταξύ των μαθητών τους. Οι μισοί και πλέον μαθητές εκνευρίζονται στη διάρκεια δοκιμασίας νέων πραγμάτων, ενώ άλλοι τόσοι αποφεύγουν να δοκιμάσουν δεύτερη φορά πράγματα στα οποία έχουν αποτύχει.
Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που βασίζονται στην κατασκευή και στην υλοποίηση projects είναι ένα κρίσιμο εργαλείο για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο σχολείο. Το σύνθημα που πρέπει να επικρατήσει είναι η απόκτηση δεξιοτήτων και η απόκτηση αυτοπεποίθησης γνώσης από κάθε μαθητή.
Το 90% και πλέον των μαθητών κατανοούν βιωματικά μέσω hands on activities.Οι περισσότεροι από αυτούς τους μαθητές βεβαιώνουν ότι κατανοούν πρόσθετα πράγματα. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών θεωρούν ότι μέσω της πειραματικής διαδικασίας, οι μαθητές αποκτούν αυτοπεποίθηση και μαθαίνουν πρόσθετα πράγματα και τέλος, ο έτερος πόλος, οι γονείς υποστηρίζοντας τα παιδιά τους, τα βοηθούν να διατηρούν ή ακόμη και να αποκτούν αυτές τις πρόσθετες γνώσεις.
Εκπαιδευτική Ρομποτική
Όπως έχω αναφέρει, η εκπαιδευτική ρομποτική στην πατρίδα μας αναπτύχθηκε κυρίως από τον WRO Hellas, με τη στήριξη πρωτοπόρων εκπαιδευτικών και γονέων. Η παρουσία μας στην Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής WRO έδινε και δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς μας να αποκτήσουν πρόσθετη γνώση από εκπαιδευτικούς των τεχνολογικά ανεπτυγμένων χώρων. Με την επιστροφή των εκπαιδευτικών μας στην Ελλάδα, άλλοι εκπαιδευτικοί από κάθε σημείο της χώρας που επιθυμούν, αποκτούν αυτή τη γνώση μέσω δωρεάν σεμιναρίων κατάρτισης που προσφέρονται με διά ζώσης συμμετοχή αλλά και εξ αποστάσεως. Με τη σημαντική βοήθεια του στρατηγικού μας συνεργάτη COSMOTE κατορθώσαμε να ευαισθητοποιήσουμε, να ενημερώσουμε, να εφοδιάσουμε, να εκπαιδεύσουμε μαθητές και εκπαιδευτικούς σε κάθε σημείο της χώρας μας. Ασταμάτητα από την αρχή της σχολικής χρονιάς έως και τη λήξη, με δημιουργικότητα, φαντασία και πολλή προσπάθεια,δεκάδες μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί ασχολούνται με την εκπαιδευτική ρομποτική. Φτάσαμε στο σημείο η εκπαιδευτική ρομποτική να γίνει και μέρος της καθημερινής συζήτησης των ανθρώπων.
Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής WRO
Για να γίνει κατανοητό, τα θέματα της κάθε Ολυμπιάδας Εκπαιδευτικής Ρομποτικής WRO βασίζονται στους 17 Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης που έχει θέσει ο ΟΗΕ. Τα θέματα που θα αγωνισθούν οι μαθητές τα αναπτύσσει η χώρα που φιλοξενεί την Ολυμπιάδα κάθε χρόνο.
Η συμμετοχή μας στη φετινή Ολυμπιάδα είναι ο καθρέπτης αυτών των προσπαθειών μας.Εργαζόμενοι ασταμάτητα και ακούραστα, συμμετείχαμε ως άλλοι επαγγελματίες αθλητές, με αποτέλεσμα φέτος, η Ελληνική σημαία να κυματίζει ισάριθμες φορές με τη Ρώσικη. Αυτό σημαίνει ότι διαθέτουμε εκπαιδευτικούς οι οποίοι ως άριστοι μέντορες προπονητές αντιλαμβάνονται το πρόβλημα όπως τίθεται από τη διοργανώτρια χώρα, εφευρίσκουν τη λύση δημιουργώντας το ιδανικό ρομπότ και σκέπτονται τον κώδικα (πρόγραμμα) το οποίο θα απογειώσει την εκπληκτική κατασκευή. Έχουν στο μυαλό τους αυτή την εικόνα και ξεκινούν να τη κάνουν πραγματικότητα, στηριζόμενοι στο ταλέντο και στην εφευρετικότητα των μαθητών της ομάδας τους. Επίσης, θέτουν και το πλαίσιο και τον στόχο. Κανένας προπονητής ποδοσφαίρου δε βάζει γκολ γιατί πολύ απλά δεν παίζει, θέτει όμως το πλαίσιο, το σχέδιο και τον στόχο. Αυτό κάνουν και οι προπονητές εκπαιδευτικής ρομποτικής, ως μέντορες θέτουν το πλαίσιο και οι μαθητές υλοποιούν.
Προπονητές WRO
Θέλω επίσης να κάνω ειδική αναφορά σε δύο προπονητές σε αυτή την Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής WRO: στον Κώστα Τσατσαρώνη και στον Πάνο Βέρρα, δίχως να αμφισβητώ σε καμία περίπτωση τη σημαντική παρουσία των υπόλοιπων προπονητών.
Η ομάδα του Κώστα έλαβε μέρος στη Regular κατηγορία του Δημοτικού. Συμμετείχαν 92 ομάδες (τις πιο τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες). Ατελείωτες ώρες ΟΜΑΔΙΚΗΣ εργασίας, ατελείωτες συζητήσεις για την κατασκευή του πιο τέλειου ρομπότ και ακόμη περισσότερες ώρες για την παραμετροποίηση του προγράμματος. Δάσκαλος και μαθητές να μιλούν για γρανάζια, για σχέσεις γραναζιών και μετάδοσης κίνησης, για κινητήρες και ισχύ κινητήρων, για αισθητήρες και για πρόγραμμα.
Αυτή την πορεία σε συνεργασία με τον προπονητή τους οφείλουν να την κατακτήσουν οι μαθητές, με σκοπό να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τους extra κανόνες γιατί δε θα αγωνισθούν μόνο σε αυτό που γνωρίζουν, αλλά και σε πρόσθετης δυσκολίας κανόνα. Και τα κατάφεραν να σηκώσουν τη σημαία μας ψηλά!
Η ομάδα του Πάνου μας εισήγαγε σε αυτό που έχω αναφέρει πιο πάνω. Οι μαθητές πρέπει να προετοιμαστούν για θέσεις εργασίας που δεν έχουν δημιουργηθεί, για τεχνολογίες που δεν έχουν επινοηθεί, για την επίλυση προβλημάτων που δεν έχουν προβλεφθεί.
Ο Πάνος έθεσε το πλαίσιο και τη στρατηγική που δειλά δειλά εφαρμόζεται στη ζωή μας. Τι είναι οι CLOUD εφαρμογές. Τρία κορίτσια από την Πάτρα με τον προπονητή τους άρχισαν να σχηματοποιούν ένα ρομπότ που κινείται αυτόνομα ενεργειακά, που αναγνωρίζει δρόμους έχοντας συντεταγμένες από GPS. Είναι εξοπλισμένο με κάμερα, η οποία χάρη στους κατάλληλους αλγόριθμους Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να εξάγει συναισθήματα. Έτσι, το ρομπότ μπορεί να κινείται μόνο του στην πόλη και να «καταλαβαίνει» τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του. Εάν αντιληφθεί ότι κάποιος βιώνει ακραία συναισθήματα, όπως για παράδειγμα πόνο ή φόβο, ξεκινά να συνομιλεί μαζί του, ώστε να καταγράψει δεδομένα και, εάν χρειαστεί, να ενημερώσει σε πραγματικό χρόνο τις αρμόδιες υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα ένα νοσοκομείο. Μοιράζεται την ίδια στιγμή την πληροφορία με τους φορείς ασφαλείας και κοινής ωφέλειας. Αυτό έπρεπε να το υποστηρίξουν σε πέντε διαφορετικές ομάδες κριτών προτού λάβουν την ύψιστη τιμή, να σηκώσουν ψηλά τη σημαία της χώρα μας.
Σημαντική επίσης, ήταν η ομάδα της Πωλίνας Πλουμιδάκη με τον αρκουδάκο που δίνει τη δυνατότητα σε παιδιά να επικοινωνούν τα συναισθήματα τους.Το project της ομάδας είναι ένα έξυπνο χνουδωτό αρκουδάκι, που ονομάζεται AlexBear, το οποίο προορίζεται για παιδιά που νοσηλεύονται σε νοσοκομείο.
Το αρκουδάκι, το οποίο προορίζεται για τα παιδιά που νοσηλεύονται σε παιδιατρικά νοσοκομεία, εκτός από ένας φίλος κατά τη διάρκεια τής νοσηλείας τους, δημιουργήθηκε για να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο και για την ιατρική ομάδα που παρακολουθεί το παιδί, καθώς διαθέτει πάνω του βιομετρικούς αισθητήρες, οι οποίοι παρακολουθούν την υγεία του νοσηλευόμενου παιδιού, ενώ αυτό παίζει μαζί του, και ειδοποιεί εάν κάποια ζωτική του λειτουργία διαταραχθεί, στέλνοντας μήνυμα στο wearable του θεράποντος γιατρού.
Στο κρεβάτι του παιδιατρικού δωματίου οι μαθητές κατασκεύασαν και ένα «έξυπνο μαξιλάρι», το οποίο παρακολουθεί τη δραστηριότητα του παιδιού και όταν αντιλαμβάνεται ότι είναι ανήσυχο αναδίδει αιθέρια έλαια λεβάντας, αλλά και μια συσκευή, η οποία δίνει τη δυνατότητα στον γιατρό να έχει εξ αποστάσεως πρόσβαση στο παιδί, μέσω φωτογραφίας ή βίντεο. Το συγκεκριμένο project συμβάλλει στον τομέα των έξυπνων χώρων εργασίας (Smartworkplaces), όπως είναι τα παιδιατρικά νοσοκομεία, και συνάδει με τους στόχους 3 και 5, από τους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης τού ΟΗΕ.
Όσο για την κατηγορία του ποδοσφαίρου με ρομπότ, πρόκειται για κατηγορία με πολύ αυξημένο βαθμό δυσκολίας, καθώς τα παιδιά πρέπει να συνδυάσουν περισσότερες παραμέτρους για να κατασκευάσουν τους δύο παίκτες-ρομπότ που θα αγωνιστούν. Τα ρομπότ παίζουν με μία μπάλα με υπέρυθρη ακτινοβολία. Πρέπει η κατασκευή να είναι ανθεκτική στις συγκρούσεις, να επεξεργάζεται πολλά δεδομένα ταυτόχρονα και για να συνεργάζεται με τον «συμπαίκτη» και για να αποφεύγει τους «αντιπάλους» και για να βρει το τέρμα.
Όπως έχω αναφέρει αυτή η προσπάθεια τρέχει σε παράλληλες ράγες με τις υποχρεώσεις των μαθητών στο σχολείο. Οι προπονητές με την ετήσια εμπλοκή τους γίνονται κάθε χρόνο και καλύτεροι, ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ από τις τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες σε ικανότητα και γνώση. Μόνο αυτή αλλά και άλλες αντίστοιχες προσπάθειες συμπορεύονται με την εξέλιξη της τεχνολογίας, απλά γιατί συμμετέχουν εκεί που παράγεται και πιστοποιείται αυτή η γνώση!
Η πολιτεία καλείται να λάβει σοβαρότατες αποφάσεις. Είτε να οικοδομήσει σε αυτές τις καλές πρακτικές ή απλά να διαχειριστεί επικοινωνιακά έννοιες όπως εκπαιδευτική ρομποτική, μεθοδολογία STEM κ.λπ.
Η αποκτηθείσα εμπειρία μας έχει καταδείξει ότι:
Όλοι οι μαθητές θέλουν να κατανοούν αλλά και να συμπληρώνουν κομμάτια της παρεχόμενης γνώσης με εύπεπτο και διασκεδαστικό τρόπο.
Οι μαθητές πρέπει να αποκτήσουν βασικές δεξιότητες όπως είναι η αγάπη για την ομαδική εργασία και σύλληψη για την προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων με μοναδικό τρόπο. Αποτέλεσμα αυτής της ομαδικής εργασίας είναι ο σεβασμός και η συνεργασία με τον προπονητή τους, καθώς επίσης η απόκτηση αυτοπεποίθησης, μέσα από τη μάθηση.
Η μεγαλύτερη εταιρεία τεχνολογίας της χώρας μας, η COSMOTE, συμβάλλει με όλες της τις δυνάμεις μέσω της επικοινωνίας και της έμπρακτης υποστήριξης σε κάθε προσπάθεια, συνεισφέρει στη δημιουργία της κοινωνίας της γνώσης, απαραίτητης προϋπόθεσης για την ανάπτυξη της χώρας μας.
Πιστεύουμε ότι αυτό το ταλέντο, η γνώση, τα προγράμματα εκπαίδευσης και η αποκτηθείσα εμπειρία πρέπει να αποτελέσουν το εφαλτήριο μιας νέας αρχής, η οποία θα βασίζεται σε έναν και μοναδικό στόχο: οι μαθητές να αποκτήσουν δεξιότητες και αυτοπεποίθηση μέσα από τη μάθηση.
Η πρότασή μου είναι: Σχολεία ανοικτά έως και τις 18:00 το απόγευμα, με ευθύνη των Δήμων και των γονέων των μαθητών. Τα ανοιχτά σχολεία να αποτελέσουν μια όαση πολιτισμού και παράλληλα απόκτησης τεχνολογικών -και όχι μόνο- δεξιοτήτων.
Η εκπαιδευτική ρομποτική δεν έχει σκοπό να ανακαλύψει προϊόντα για χρήση στη πραγματική ζωή. Σκοπό έχει να κατανοήσουν οι μαθητές βιωματικά, να αποκτήσουν πρόσθετη γνώση, να φανταστούν ως μηχανικοί μια λύση, να υλοποιήσουν ένα project, να μάθουν να αυτοαξιολογούνται, να μάθουν να σέβονται το δάσκαλό τους και τέλος να κατανοήσουν ότι στην πραγματική ζωή ενυπάρχουν όλα αυτά τα στοιχεία.
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, αυτή μας η πρόταση θέτει υπόψη όλων αυτή την πολυτιμότατη εμπειρία μας. Η πολιτεία να θέσει τους βασικούς στόχους που θα έχει το ενιαίο σχολείο 08:30 έως και 18:00. Αυτοί οι στόχοι μπορεί να δίνουν έμφαση στις Φυσικές Επιστήμες, στην Εκπαιδευτική Ρομποτική, στη Γλώσσα και στον Πολιτισμό, στην Ιστορία κ.λπ. Ανεξάρτητα από το εάν θα γίνει ή όχι προσπάθεια ένταξής τους στο πρωινό πρόγραμμα, τα ανωτέρω θεματικά πεδία θα μπορέσουν έτσι να αποτελέσουν κεντρικό πρόγραμμα στα απογευματινά τμήματα. Είναι κατανοητό ότι στο πλαίσιο μιας σχολικής ώρας 40 λεπτών, δεν μπορείς να κάνεις εκπαιδευτική ρομποτική.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα αυτά θα αναλάβουν να τα υλοποιήσουν φορείς που διαθέτουν πολύ μεγάλη εμπειρία, ανθρώπινους πόρους και έτοιμο σχεδιασμένο αναλυτικό περιεχόμενο σπουδών. Το κόστος θα καλυφθεί σε συνεργασία με το θεσμικό πλαίσιο που θα δημιουργηθεί από Ευρωπαϊκά προγράμματα από χορηγούς εντός και εκτός χώρας, κατά περίπτωση από συνδρομές γονέων κ.ά.
Η χώρα μας διαθέτει όλη τη δυναμική, τη γνώση, τους ανθρώπινους πόρους και τη θέληση για να αξιοποιήσει αυτή τη συγκυρία και να συνεχίσει να συγκλίνει με τις πιο αναπτυγμένες τεχνολογικά χώρες. Πρέπει να μείνουμε εκεί και να αποτελέσουμε τον φάρο για όλες τις χώρες και κυρίως τις Βαλκανικές. Στο πλαίσιο της δημιουργίας των Αγγλόφωνων τμημάτων από τα ΑΕΙ, η Ελλάδα θα μπορέσει να αποτελέσει αξιόπιστο προορισμό σπουδών για φοιτητές του εξωτερικού, και δη στους τομείς όπου έχει αποδείξει ότι διαπρέπει.
Σομαλακίδης Ιωάννης
Πρόεδρος WRO HELLAS